Ngosuku olushubile eMesa, e-Ariz., abantu bangena esontweni elingomakhelwane beyobuka ihholo ledolobha nomuntu ongenele ukhetho lukamongameli waseRiphabhlikhi u-JD Vance. Eduze, ibhasi elikhulu ligcwele umyalezo omkhulu: Votela “cha” ku-Proposition 139, isilinganiso sokuvota esihlongoza ukukhipha isisu – okwamanje esivinjelwe ngemuva kwamasonto ayi-15 – ilungelo lomthethosisekelo e-Arizona.
UBarbara Miller, okhipha ingoma ejabulisayo ethi “Go Trump!” njengoba esondela emcimbini, uthanda inkulumo eqinile kaTrump noVance mayelana nezokuphepha emngceleni. Kodwa iRiphabhulikhi ebhalisiwe evela endaweni eseduze yaseGilbert ithatha ithoni elinganiselayo lapho ixoxa ngereferendamu yokuhushula isisu.
“Nginemizwa exubile ngalokho, ngokungananazi,” kusho uMiller. “Ngicabanga ukuthi siyizwe elikhulu elinezinkolo eziningi ezihlukene, imibono eminingi ehlukene, amasiko amaningi ahlukene. Futhi ngicabanga ukuthi kunzima ukuba nempendulo eyodwa yawo wonke umuntu.”
Lapho bevotela umongameli emasontweni amabili, abavoti baseMelika e-Arizona, Nevada, Colorado, Maryland, New York, Florida, Missouri, Montana, Nebraska kanye neSouth Dakota nabo bazovotela ikusasa lokufinyelela kwezisu ezifundazweni zabo.
Ukuma kukaMiller kuyifasitela lempi eyinkimbinkimbi eqhubekayo ezweni lonke – engasasizi ukulandisa okuhlelekile kweqembu, esikhathini sangemva kuka-Roe v. Wade lapho amalungelo okukhipha isisu eshiyelwa ezifundeni ngazinye.
Angikholelwa kukho konke noma lutho.– UBarbara Miller, umvoti eGilbert, e-Ariz.
Iphathi ihlukana ngokukhipha isisu zandile kule minyaka eyishumi edlule. Ngesikhathi esifanayo, baseMelika abaningi ukusekela ukukhishwa kwezisu okusemthethweni manje kunalokho abakwenzile ngaphambi kokuchithwa kwesinqumo seNkantolo Ephakeme yase-US ngo-2022.
Lokho kushiya abalandeli nabamelene nezichibiyelo zokhetho, okufanele ziguqule imigomo yezwe ngalinye, emdonsisweni oshubile ukuze kufinyelelwe kulabo abangancengwa ukuthi bavote. ngaphandle kwemigqa yephathi yendabuko – ikakhulukazi njengabanye abangenele ukhetho lweRiphabhulikhi thambisa isimo sabo ekuhushuleni isisu ngenxa yokwesaba ukuqhela noma yibaphi abavoti.
Umengameli weDemocratic Alliance, u-Kamala Harris, ngakolunye uhlangothi, uzwakalise ukusekela okuqinile ekubuyiseleni u-Roe v. Wade, nakuba ezinye izishoshovu zokuhushula izisu ngifuna adlulele phambili.
UMiller, umsekeli kaTrump, akashongo ukuthi uzovota kanjani ku-Proposition 139.
“Ngicabanga ukuthi kukhona ukuvumelana lapho,” kusho yena.”Angikholelwa kukho konke noma lutho.”
I-CBC News ikhulume nabavoti, ochwepheshe, abagqugquzeli kanye nabamelene nabo e-Arizona naseFlorida abahlanganyele ukuthi impi yokukhipha isisu iqhubeka kanjani njengoba kuyiwa okhethweni lwase-US lwango-2024.
Isiphakamiso sase-Arizona 139
Ngesikhathi somcimbi wokufundisa ngokuvota ekolishi lomphakathi e-Mesa, amavolontiya ane-League of Women Voters yase-Arizona anika abafundi abadlulayo amapheshana anolwazi mayelana nezichibiyelo ezihlukahlukene.
Iqembu, elinegunya lokwandisa nokuvikela amalungelo abavoti, liyingxenye yomfelandawonye osekela iSiphakamiso 139.
“Siyezwa emibuthanweni yethu kwiligi ukuthi lokhu kudlula iqembu,” kusho uPinny Sheoran, umongameli ozinze eScottsdale wegatsha leqembu lase-Arizona.
Yena kanye namanye amavolontiya bahlangana ekuqaleni kwalo nyaka ngemuva kokuthi umthetho ka-1864 owawuvimbela ukukhipha isisu cishe kuwo wonke amacala wavuswa kafushane yiNkantolo Ephakeme yase-Arizona.
Ukukhala okwalandela kwaholela esikhungweni sephalamende e-Arizona Republican uKari Lake ukuhlehla ekusekeleni kwakhe umthetho ngaphambilini, okwalandela ngemuva kwenkulumo-mpikiswano nomphikisi wakhe weDemocratic Alliance u-Ruben Gallego.
UTrump ngokwakhe – okubona ngokuhushula izisu kwasabisa ngokuhlukanisa abavoti nhlangothi zombili zodaba – uthe umthetho uya kude kakhulu.
Inkantolo encane yasishintsha yafaka umkhawulo wamanje wokukhipha isisu emasontweni ayi-15 adlule, ngaphandle kwalokho okwenziwa ezimeni lapho ukukhipha isisu kuzosindisa ukuphila kukamama, nakuba kungenjalo esimweni yokudlwengula noma ukulala nezihlobo.
Lokho kungase kushintshe. Inhlolovo yangoSepthemba ikhombise iningi labavoti e-Arizona (amaphesenti angama-53) lathi ngingavota yebo ngeSiphakamiso se-139, ngaphezudlwana kweningi okumele siphumelele; Amaphesenti angama-29 alelo qembu avotela uTrump ngo-2020.
Inhlolovo efanayo iphinde yakhombisa ukuthi uTrump wayehola uHarris phakathi kwabavoti okungenzeka ukuthi base-Arizona (amaphesenti angama-50 kuye kwangama-45 endaweni yephutha), yize iningi lalimethemba kakhulu uHarris odabeni lokuhushula isisu kuphela.
UBarrett Marson, umeluleki waseRiphabhlikhi ozinze ePeoria, e-Ariz., Uthe abesifazane bahlanganiswe ukuthi bavotele ukuchitshiyelwa kwezisu, okubandakanya abesifazane basezindaweni zasemadolobheni kanye nabazimele uTrump noLake abazabalaze nabo. Umbuzo uthi abavoti bazosibamba yini isikhundla somuntu ozongenela ukhetho mayelana nokuhushulwa kwezisu ngokumelene nabo.
Kuze kube manje, akubonakali sengathi abesifazane abavame ukuvota iRepublican bazokwenza njalo, ngokusho kukaMarson.
“Kubukeka sengathi bazoluvotela lolu hlelo kodwa bese beseka nalabo abaphikisana nalolu hlelo,” usho kanje.
Ucwaningo lwakamuva ikhombisa lokho iningi leqembu le-Republican eliphakathi kweqembu likholelwa ukuthi ukukhipha isisu kufanele kube semthethweni ezimweni eziningi noma kuzo zonke, kuyilapho abavoti beqembu abalandela imithetho bemi kwelokuthi kufanele kube ngokungekho emthethweni.
Abameli bokukhishwa kwezisu e-Arizona babeke lolu daba njengendaba yezempilo yomuntu siqu. Iqembu eliphikisayo eliholwa yiqembu elibizwa Iya kude Kakhulungakolunye uhlangothi, ithi noma yini engavimbeli kakhulu kunokuvinjelwa kwamasonto ayi-15 ingadlulela kakhulu.
Ekhuluma nabavoti ababhalisiwe e-Arizona, udaba lokukhishwa kwezisu lubonakala lungahambisani nokwethembeka kweqembu.
U-Erica Price, isakhamuzi saseGuadalupe, AZ., Othe uyilungu leNavajo Nation, uzichaze njengomuntu osekela impilo. Uthe akanaso isiqiniseko sokuthi usazovotela bani.
“NjengoMdabu waseMelika, umntwana uyaphila uma esekhulelwe,” kusho uPrice. “Ngikholelwa ukuthi kufanele sibe namalungelo, kodwa kufanele kube namalungelo nangabantwana abangakazalwa.”
U-Annie Lewis, oyilungu lamaRiphabhlikhi eHarris eGilbert, e-Ariz., Uthe ubengumvoti weRiphabhulikhi impilo yakhe yonke ngenxa yamalungelo okukhipha isisu. Manje osezimele obhalisiwe, u-Lewis wathinteka ngesikhathi exoxa ngesiphakamiso 139.
“Yize ngingakweseki nganoma iyiphi indlela ukuhushulwa kwezisu osekudlule isikhathi kodwa ngicabanga ukuthi zombili izinhlangothi zingahlangana ngendlela ehlonipha abantu besifazane,” usho kanje. “Kimi, kufika ekukhululekeni ukuthi owesifazane azikhethele yena.”
Bese kuba khona izakhamizi zasePhoenix ezinjengo-Olivia Araiza, iDemocrat ye-pro-life ezovota ngokumelene nalesi sichibiyelo, noSilvia Sandersius, ozichaza njengomuntu odla ngoludala. Uhlela ukuvotela u-Harris kanye nokuphikisana nokuchitshiyelwa kokuhushula isisu.
“Ngizovotela imbongolo ngaphambi kokuthi ngivotele uTrump,” kusho uSandersius. “Kumele ngimlinganise esikalini futhi mubi kakhulu kunanoma iyiphi inkinga ekhona.”
Isichibiyelo saseFlorida 4
Ngakolunye uhlangothi lwezwe, abavoti baseFlorida ngokufanayo bakhungethwe yimpi yokuchitshiyelwa komthethosisekelo okuzokwenza kube nzima ukuthi umbuso ukhawulele ukufinyelela kokuhushula izisu.
Ukukhipha isisu okwamanje ivinjelwe ngemuva kwamasonto ayisithupha eFlorida, abagxeki abathi ngaphambi kokuba abesifazane abaningi bazi ukuthi bakhulelwe. Ngasekuqaleni kwalo nyaka, kuphinde kwaba icala ukwenza noma ukuhlanganyela ngokugcwele ekuhushuleni isisu.
Isitshudeni saseNyuvesi yaseMiami u-Niquelle Fleurijean uthe ukuhlala esifundazweni esivinjelwe amasonto ayisithupha ukukhishwa kwezisu “kuyesabeka.”
“Uma mina noma omunye wabangani bami sisesimweni esidinga ukuhushulwa isisu, futhi sekudlule amasonto ayisithupha, kuzomele sishayele,” kusho yena. “Ibanga elide ukuphuma eFlorida.”
INorth Carolina iyisifunda esiseduze esinemithetho yokuhushula izisu efinyeleleka kalula. Kungathatha amahora angu-12 ukushayela lapho usuka e-Miami.
IFlorida ibikade iyisiphephelo sokuhushulwa kwezisu kwabesifazane baseNingizimu, ababesuka ezifundazweni ezinjengeTexas, Alabama kanye neGeorgia ukuze bathole inqubo.
Isichibiyelo sesi-4, esizovela okhethweni lukazwelonke lokhetho lwaseFlorida, sithi awukho umthetho ongavimbela, ujezise, ubambezele noma ubeke umkhawulo wokuhushula isisu ngaphambi kokusebenza kwengane.
Lo mthethosivivinywa ubuxhaswe yiqembu elibizwa ngokuthi yiFloridians Protecting Freedom, kanti abamelene nalo bahlanganisa neqembu elasungulwa nguHulumeni waseFlorida uRon DeSantis, owathi. ukushilo lokho amagama esichibiyelo awacacile kakhulu.
Impi enkulu ngokukhipha isisu iza phansi ku ulimi. Njengase-Arizona, isichibiyelo saseFlorida siphakamisa ilungelo eliyisisekelo lokuhushula isisu ngaphambi kwalelo phuzu elisebenzayo – okusho iphuzu lapho umbungu ungaphila ngaphandle kwesibeletho, ngokuvamile emavikini angama-23 kuya kwangu-24 ukhulelwe.
Ukuchitshiyelwa kweFlorida kuzonikeza “ilungelo elingokomthethosisekelo lokuhushula isisu ngaphambi kokuba kwenzeke noma lapho kudingekile ukuze kuvikelwe impilo yesiguli, njengoba kunqunywa umhlinzeki wezempilo wesiguli.”
UThomas Wenski, uMbhishobhi Omkhulu waseMiami, ungumgxeki onolaka wesiphakamiso sokuvota.
Umthetho waseFlorida njengamanje uthi udokotela kuphela onganqamula ukukhulelwa. Umbhishobhi Omkhulu uthi lokhu kungase kushintshe uma isichibiyelo sesi-4 sidlula ngenxa yegama elithi “umhlinzeki wezempilo.”
“Ngiyethemba ukuthi ngeke,” etshela i-CBC News. “Ngokombono wethu, lapho sifuna ukuhlonipha yonke impilo engakazalwa, sithi, ‘Cha ngo-4.'”
Ngokuphambene, abameli abanjengoDkt. Chelsea Daniels, umnikezeli wokukhishwa kwezisu e-Planned Parenthood eFlorida, bathi ukuvinjelwa kwamanje kwamasonto ayisithupha kuklanyelwe ukwenza odokotela neziguli besabe. Uthi umtholampilo wakhe usuphoqeleke ukuthi ujikise iziguli ezingaphezu kuka-700 kusukela kwaqala ukusebenza umthetho wokuvinjelwa nguhulumeni.
“Siyazi ukuthi lokhu kuwukunakekelwa kwezempilo okuyisisekelo nje, futhi ngicabanga ukuthi uma ukwethula kubantu ngaleyo ndlela, bafana, ‘Yebo, kunjalo. Ngiyakusekela lokhu, “kusho uDaniels.
Ukuvota okukhishwe ekuqaleni kuka-Okthoba kuphakamise ukuthi i-Amendment 4 yaseFlorida yayinjalo ukuwa iDemo yeningi (amaphesenti angama-60) okufanele idlule.
Ukuvota kwakamuva okuvela eNyuvesi yaseNorth Florida, nokho, wabonisa ukuthi isanda kweqa umkhawulo wokusekelwa ngabavoti abafanelekile, okuhlanganisa abangaphezu kwengxenye eyodwa kwezintathu yamaRiphabhulikhi.